Levenslang leren
Levenslang leren en een cultuur van permanente vorming zijn al jaren kernwoorden in het arbeidsmarktbeleid. Zo speelt het ontwikkelen van een leercultuur in Vlaanderen een centrale rol in het regeerakkoord van de Vlaamse Regering (2019-2024) en ook in het relanceplan Vlaamse Veerkracht. Statistieken rond de opleidingsinspanningen van individuen en bedrijven vormen een nuttige methode om te monitoren hoe het staat met onze leercultuur, om bestaand beleid te evalueren en toekomstig beleid te informeren. Daarom bieden onze monitoring en inhoudelijke analyses van verschillende aspecten van levenslang leren een zicht op de stand van en de evolutie naar een lerende samenleving. Bovendien levert het Steunpunt Werk ook heel wat input, van cijfermateriaal tot inzichten, aan verschillende projecten en schrijven we mee aan beleidsadviezen die betrekking hebben op het thema levenslang leren. Illustrerend hiervoor zijn onze ondersteuning van het Partnerschap Levenslang Leren, onze deelname aan de projectteams van de OESO skills strategieën in Vlaanderen en het deel uitmaken van de arbeidsmarktexpertengroep met bijhorende ontwikkeling van arbeidsmarktadviezen voor de relance van de arbeidsmarkt.
Sarah Vansteenkiste
De 'Learning Twenties' in Vlaanderen
Met de huidige krapte en mismatch tussen vraag en aanbod op onze arbeidsmarkt is levenslang leren vandaag niet langer een optie, maar een noodzaak voor ieders loopbaan. De huidige en toekomstige maatschappelijke transities, zoals technologische veranderingen, de digitalisering en de klimaattransities, versterken de nood aan andere, nieuwe vaardigheden en competenties van individuen. Daarnaast is levenslang leren ook cruciaal op het vlak van persoonlijke ontwikkeling en het voldoende kunnen participeren aan de samenleving. Om die reden wijdden we in december 2021 een editie van Over.Werk, Tijdschrift van het Steunpunt Werk, aan de thematiek van levenslang leren. De themakatern omvat dertien onderzoeks- en beleidsbijdragen. Ook toenmalig Vlaams minister van Werk, Hilde Crevits, schreef een beleidsbijdrage waarin ze levenslang leren onderstreepte als een cruciale beleidsprioriteit en dit decennium doopt tot ‘The Learning Twenties’ van Vlaanderen: “een tijdvak van ongeziene inspanningen in vorming en opleiding. Met vereende krachten en gedeelde verantwoordelijkheden kunnen we tot een echte leercultuur komen die ons allen voorbereidt op de toekomst, die ons wendbaar en weerbaar maakt voor de uitdagingen van morgen."
Monitoringsrapporten Levenslang Leren: is er sprake van een leercultuur in Vlaanderen?
Om de omslag naar een lerende samenleving te realiseren, is het meten, monitoren en analyseren van opleidingsinspanningen cruciaal. Deze opleidingsinspanningen hebben zowel betrekking op individuen als bedrijven, oftewel de respectievelijke aanbod- en vraagzijde. Er zijn verschillende databronnen waarop we ons kunnen baseren om de leercultuur in Vlaanderen, België en Europa in beeld te brengen. Wanneer het gaat over de opleidingsinspanningen van individuen (al dan niet specifiek werknemers), kunnen we onder andere gebruik maken van de Enquête naar de Arbeidskrachten (EAK) en de Labour Force Survey (LFS), de Adult Education Survey (AES), Programme for the International Assessment of Adult Competencies (PIAAC), European Skills and Jobs Survey (ESJS) en de European Working Conditions Survey (EWCS). Voor de werkgeversinspanningen leveren de Continuing Vocational Training Survey (CVTS) en de Sociale Balansgegevens interessante resultaten aan. De opleidingsinspanningen van zowel individuen als werkgevers komen aan bod in aparte onderzoeksthema’s.
Deze bronnen vormen de basis voor de monitoringsrapporten Levenslang Leren die het Steunpunt Werk in samenwerking met het Departement Werk en Sociale Economie jaarlijks publiceert. Alle databronnen hebben behalve voordelen ook beperkingen. Geen enkele bron geeft dan ook een perfecte weergave van de opleidingsinspanningen. Wel is het zo dat elke bon het topic levenslang leren op een andere manier benadert, waardoor alle resultaten samen een interessante en diepgaande kijk geven op permanente vorming. Met onze jaarlijkse monitoringsrapporten over levenslang leren zijn we in staat om een voldoende rijk en genuanceerd beeld te creëren van de verschillende facetten van opleidingsinspanningen aan werkgevers- en individuele zijde, met alle bijhorende drempels, motivaties, pijn- en leerpunten. Deze bereidheid tot leren, motivaties en obstakels vormen het derde onderzoeksthema binnen levenslang leren.
Monitoringsrapport Levenslang Leren
In 2020 lanceerden we de eerste versie van het rapport levenslang leren, waarin we een uitgebreide monitoring brachten op basis van zes bronnen. Naast inhoudelijke analyses op basis van de EAK en de LFS, de AES en de CVTS, biedt het rapport ook een uitgebreide methodologische duiding bijde verschillende bronnen. In een apart hoofdstuk (ook gepubliceerd als OW-artikel) worden de verschillen en gelijkenissen tussen de surveys besproken. In 2021 volgde de tweede editie. In drie hoofdstukken brengt het jaarrapport een update van de cijfers van de EAK, de COVID-19-survey van de Vlaamse Statistische Autoriteit en de sociale balansen van ondernemingen. De combinatie van deze drie bronnen laat toe om een analyse van jaarstatistieken met betrekking tot levenslang leren te verrijken met inzichten over opleidingsmotieven, de impact van de COVID-19-pandemie en de werkgeversinspanningen. Omwille van een gebrek aan andere levenslang leren-bronnen die recent een update kregen, vatten we in 2022 de resultaten rond opleidingsdeelname op basis van de EAK samen in een OW-artikel in plaats van een uitgebreider rapport.
Subthema's levenslang leren
Opleidingsdeelname individuen
Wie neemt deel aan opleiding? Welke opleidingsdeelname en -kloven zijn er?
Opleidingsinspanningen werkgevers
Welke opleidingsinspanningen doen werkgevers? Welke kwetsbare werkgevers en sectoren zijn er?
Motivatie en drempels om te leren
Wat is de opleidingsbereidheid? Welke drempels of drijfveren zijn er om te leren?