De relatie tussen natuurlijk verloop en arbeidsproductiviteit

De vergrijzing en ontgroening hebben niet alleen een verregaande impact op de pensioenuitkeringen en gezondheidszorg. Ook de arbeidsmarkt ondergaat de gevolgen. Zo wijst het meest recente rapport van de Hoge Raad voor de Werkgelegenheid op een aanzienlijke krimp van de bevolking op arbeidsleeftijd. In de periode 2010-2030 zou de bevolking op arbeidsleeftijd teruglopen met gemiddeld 9 000 personen per jaar. Die krimp is toe te schrijven aan, enerzijds, de afname van de nettomigratiestroom en, anderzijds, een cohorte-effect, doordat de uitstroom uit de bevolking op arbeidsleeftijd krachtiger is toegenomen dan de instroom (HRW, 2014).

De versnelling in de uitstroom geeft ook aanleiding tot een aanzienlijke stijging van het aantal vervangingsvacatures. Voor het Vlaamse Gewest geven de projecties van het Steunpunt Werk en Sociale Economie aan dat het aantal vervangingsvacatures ten gevolge van de uitstroom van vijftigplussers in de periode 2018-2023 zal pieken naar een niveau van 391 000. In de periode 2008-2023 was dit slechts 265 400. In eerdere publicaties werd bovendien aangegeven dat de impact van deze demografische wissel in sommige bedrijfstakken bijzonder groot kan zijn (Sels et al., 2008). De analyses leren dat de vergrijzing kan leiden tot een substantiële stijging in het verloop door (vervroegde) uittrede.

Het blijft echter onduidelijk welke impact deze stijging in verloop zal hebben op de prestaties van organisaties, bijvoorbeeld op hun arbeidsproductiviteit. Vijftigplussers worden vaak bestempeld als duur en minder productief dan jongeren (Posthuma & Campion, 2009). De uittrede van deze groep werknemers zou – volgens deze gedachtegang – moeten leiden tot betere organisatieprestaties, althans indien ze vervangen kunnen worden door jongere kandidaten. Dit wordt echter steeds vaker genuanceerd. Voornamelijk het bezit van vele jaren ervaring binnen en buiten de organisatie vertaalt zich in een meerwaarde van de relatief oudere werknemers (Ng & Feldman, 2008). Eerder dan hoge kosten of grote lasten, vormen ze een cruciaal onderdeel van het menselijk en sociaal kapitaal van een organisatie. Het verlies van dit kapitaal door massale uittrede zou de organisatie dus even goed schade kunnen toebrengen.

In dit rapport brengen we in kaart in hoeverre en op welke manier de uittrede van werknemers door pensionering de prestaties van organisaties beïnvloedt. We beschrijven eerst theoretisch op welke manier deze uittrede de bedrijfsprestaties kan beïnvloeden. Vervolgens bespreken we de methodologie die gebruikt werd om deze relatie te toetsen. We sluiten af met de resultaten en conclusies.