Freelancers op de Vlaamse arbeidsmarkt

Het rapport Freelance Ondernemen in Vlaanderen 2023 vormt een kwantitatieve en kwalitatieve update van het eerste rapport dat in 2017 door de Stichting Innovatie & Arbeid uitgebracht werd (Penne, 2017, 2023). We focussen op het verwerven van inzicht in de arbeidsmarktpositie van de zelfstandigen zonder personeel, die als zakelijke dienst verstrekker actief zijn op tijdelijke of projectbasis, met uitzondering van de gereglementeerde of vrije beroepen. Het aantal freelancers blijft jaar na jaar ononderbroken toenemen. In de periode 2015 tot 2021 steeg het aantal freelancers tot 206 018 personen in Vlaanderen. Deze groeicurve houdt min of meer gelijke tred met de aangroei van het totaal aantal zelfstandigen en van het totaal aantal werkenden in dezelfde periode, maar het maakt abstractie van desgevallende onderlinge verschuivingen en evoluties binnen populaties. Achterliggende factoren die een rol spelen bij de toegenomen inzet van freelancers op de Vlaamse arbeidsmarkt, houden verband met de impact van evoluties en trends zoals de nood aan herhaaldelijk flexibel schakelen onder de coronapandemie, de Oekraïne- en energiecrisis, aanhoudende krapte op de arbeidsmarkt, destandaardisering, een vervaging van het onderscheid tussen vast en flex, digitalisering, globalisering, en de tijdsgeest van individuele autonomie en waardezoeken. Dit maakt dat er niet zoiets bestaat als één type freelancer, maar dat er een grote diversiteit en differentiatie bestaat onder de freelancers populatie. Er bestaat een brede waaier aan organisatie- en verdienmodellen tussen twee uitersten op een glijdende schaal. Aan de ene kant de wereld van de gig economy waarin online platformen het bepalende element zijn en de werkkrachten een middel. En aan de andere kant de talent economy waar het draait om werkenden met al hun talenten, ervaring en kennis, en waar soms een platform de rol van intermediaire partij neemt en dus het middel is. De omgeving waarin freelancers actief zijn, drukt een stempel op de kansen en mogelijkheden, op de organisatiewijze en het verdienmodel. Ook opdrachtgevers en intermediaire dienstverleners passen hun organisatiemodel aan. Aangepaste hr-management concepten en gedragscodes zien het licht. Het gebrek aan een uniforme definitie voor deze werkvorm blijft echter het grootste knelpunt om de freelancers volledig te vatten, zowel voor het sociaal overleg als voor het institutioneel kader waarbinnen beleid wordt vastgelegd.