Transities van de arbeidsreserve naar de arbeidsmarkt in Vlaanderen: kansen en uitdagingen voor een 80% werkzaamheidsgraad

In dit artikel onderzoeken we de arbeidsmarkttransities van de Vlaamse bevolking op arbeidsleeftijd tussen 2022 en 2023, met een focus op de arbeidsreserve en arbeidsongeschikten. Uit de analyse blijkt dat de instroom naar werk aanzienlijk varieert per groep. Zoekende of beschikbare niet-beroepsactieven hebben een hogere kans op instroom naar werk dan de gemiddelde niet-beroepsactieve. Daarentegen blijven de niet-beroepsactieven die niet actief zoeken en niet onmiddellijk beschikbaar zijn voor de arbeidsmarkt - zoals arbeidsongeschikten, huisvrouwen, studenten en gepensioneerden - vaker in niet-beroepsactiviteit. Een uitzondering hierop zijn degenen die zichzelf als werkend of werkloos beschouwen; ook zij kennen een hoger instroompercentage naar werk dan de gemiddelde niet-beroepsactieve, doordat zij dichter bij de arbeidsmarkt staan.

Arbeidsongeschikten vormen een specifieke uitdaging, aangezien steeds meer Vlamingen omwille van langdurige gezondheidsproblemen niet aan het werk zijn. We spitsen ons in dit artikel daarom ook verder toe op deze groep en hun arbeidsmarktpositie één jaar later. De resultaten tonen aan dat de aansluiting van arbeidsongeschikten op de arbeidsmarkt beperkt is: slechts een klein aandeel stroomt door naar werk. Deze transities worden verder onderzocht in relatie tot de sociaaleconomische achtergrondkenmerken van de betrokkenen.

Daarnaast introduceren we voor het eerst de ‘potentiële werkzaamheidsgraad met behulp van werkinstroom’ voor het jaar 2023. Bij onze berekening van deze nieuwe indicator houden we rekening met de daadwerkelijke instroom naar werk vanuit álle groepen van niet-werkende arbeidsreserve tussen 2022 en 2023, zijnde de werklozen en de verschillende groepen van niet-beroepsactieven. Deze aantallen tellen we op bij de groep werkenden in 2023 om de alternatieve werkzaamheidsgraad te berekenen. Deze nieuwe indicator vormt zo een aanvulling op de potentiële werkzaamheidsgraad die we al langere tijd publiceren en die aangeeft waar de werkzaamheidsgraad zou uitkomen als de “makkelijkste” deelgroepen van de arbeidsreserve volledig aan de slag zouden gaan. Met een potentiële werkzaamheidsgraad m.b.v. werkinstroom die 80,2% bedraagt in 2023, zijn er kansen voor activering binnen de arbeidsreserve en het behalen van de Vlaamse werkzaamheidsdoelstelling van 80% tegen 2030, mits uiteenlopende knelpunten verder beleidsmatig worden aangepakt. We identificeren een aantal van deze belangrijke knelpunten en maken bijhorende aanbevelingen in onze eindconclusie.