Werkzaamheidsprojecties
In regeerakkoorden, beleidsverklaringen en het politieke discours in het algemeen wordt veel belang gehecht aan het verhogen van de werkzaamheidsgraad, het aandeel werkenden in de bevolking op arbeidsleeftijd. Zowel de Vlaamse als de federale regering sprak de ambitie uit om tegen 2030 een werkzaamheidsgraad van 80% te realiseren. Voldoende mensen aan het werk krijgen en houden, is om meerdere redenen en vanuit verschillende perspectieven een cruciale doelstelling: voor onze samenleving als geheel, voor onze organisaties en voor onze burgers. Vanuit het oogpunt van de samenleving zijn een gezonde economie en performante arbeidsmarkt essentieel om ons welvaartsmodel, met sterk uitgebouwde sociale zekerheidsstelsels, te blijven financieren. Voor onze organisaties is een goed werkende arbeidsmarkt van vitaal belang, want enkel met voldoende en voldoende gekwalificeerd en inzetbaar personeel kunnen zij hun activiteiten voortzetten en duurzaam verder ontwikkelen. Ook omwille van de emanciperende en zingevende kracht van werk hechten we als Steunpunt Werk belang aan een maatschappij waarin iedereen die dit wil, ook personen uit kwetsbare groepen, volwaardig aan het arbeidsleven kan participeren. Samen met andere statistiekinstellingen volgt het Steunpunt Werk de evolutie van de werkzaamheidsgraad daarom op de voet op. Daarnaast heeft het Steunpunt Werk een traditie opgebouwd in het ontwikkelen van werkzaamheidsprojecties op de middellange termijn. Deze projecties leveren een indicatie op van hoe realistisch en haalbaar de geformuleerde beleidsdoelen op het vlak van werkzaamheid zijn.
Sarah Vansteenkiste
Het projectiemodel werkzaamheid van het Steunpunt Werk
Zicht krijgen op hoe de werkzaamheidsgraad in de toekomst kan evolueren, is belangrijk om de haalbaarheid van beleidsdoelstellingen tussentijds te evalueren en bij te sturen waar nodig. Komt de projectie (fors) onder de target uit, dan kan dit als een signaal gezien worden dat er extra beleidsimpulsen nodig zijn om de arbeidsdeelname te ondersteunen (bij wie werkt) en te stimuleren (bij wie dit nog niet of niet meer doet). Op projecties kunnen we ook groeipaden baseren richting een beoogde werkzaamheidsgraad in een doeljaar.
Het projectiemodel werkzaamheid van het Steunpunt Werk raamt de toekomstige evolutie van de werkzaamheidsgraad op middellange termijn (tot en met 2030), op basis van historische tijdreeksen (die maximaal 10 jaar teruggaan) en een reeks scenario’s. Een scenario is een set van assumpties over de toekomst, die we in de projectie doorrekenen. De scenario’s Demografie en BAU (Business as usual) fungeren als baseline-scenario’s. Daartegenover plaatsen we het IMPACT-scenario, waarin we onder andere de (geraamde) impact van beleid en conjunctuurvooruitzichten in rekening brengen. Dit IMPACT-scenario is het meest uitgewerkte scenario en fungeert als onze best guess.
Onze recentste werkzaamheidsprojectie dateert van april 2022. We hebben de resultaten van deze projectie toegelicht tijdens de conferentie 'Van krapte naar kansen op de Vlaamse arbeidsmarkt'. Voor het themanummer van Over.Werk over arbeidsmarktkrapte (juni 2022) schreven we een uitgebreid artikel over deze projecties. In deze bijdrage geven we de nodige methodologische duiding bij het projectiemodel, lichten we de nieuwste projectieresultaten inhoudelijk toe en staan we stil bij de beleidsimplicaties.
De projectie van april 2022 leverde een werkzaamheidsgraad van 76,6% op voor 2030 (IMPACT-scenario). De kloof met de werkzaamheidsdoelstelling van 80% in 2030 bedraagt 3,4 procentpunt; dit komt neer op een tekort van 131 800 werkenden. We besluiten hieruit dat er extra beleid nodig is om de ambitie van 80% werkzaamheid kracht bij te zetten. Aangezien de projectie uitgaat van een heel lage werkloosheidsgraad in 2030, zal het beleid zich op de volledige arbeidsreserve moeten richten, met bijzondere aandacht voor de grote groepen Vlamingen die momenteel om diverse redenen niet-beroepsactief zijn.
Interactieve toepassing Arbeidsmarktprojecties
We ontsluiten de projecties op basis van ons projectiemodel werkzaamheid via een interactieve toepassing. In de toepassing Arbeidsmarktprojecties kan je zelf een populatie afbakenen, een of meerdere (voorgeprogrammeerde) scenario’s selecteren en de indicator kiezen die als output van de projectie wordt getoond.
De toepassing bevat behalve toekomstprojecties ook de historische tijdreeksen: werkzaamheids-, activiteits- en werkloosheidsgraden en de hiermee overeenstemmende aantallen (werkenden, beroepsactieven, werklozen, bevolking). De tijdreeksen gaan terug tot 1985.
In deze toepassing bieden we enkel cijfers aan voor België en de gewesten. Om de historische evolutie in werkzaamheid in Vlaanderen en België te vergelijken met andere Europese landen, kan je terecht in het dashboard “Vlaanderen binnen Europa”.
Methodologie en bronnen van het projectiemodel
Modeltechnisch steunt de werkzaamheidsprojectie op de cohortcomponentenmethode: we rollen activiteitsgraden van vijfjarige leeftijdsklassen van mannen en vrouwen door in de projectieperiode. Na de inbreng van bevolkings- en werkloosheidsvooruitzichten kunnen we uit deze toekomstige activiteitsgraden aantallen werkenden en werkzaamheidsgraden afleiden.
De historische activiteitsgraden die we als basis nemen voor trends in toekomstige beroepsactiviteit zijn afkomstig van de Enquête naar de Arbeidskrachten (EAK), een representatieve steekproef bij de leden van de privé-huishoudens van 15 jaar en ouder, woonachtig in België.
Voor het prospectieve luik doen we beroep op externe prognoses. Concreet voeden we het model met ramingen die het Federaal Planbureau (en partners) jaarlijks publiceert: de demografische vooruitzichten, de regionale economische vooruitzichten (HERMREG-model) en de geraamde impact van (eerder genomen) beleidsmaatregelen.
Het projectiemodel werkzaamheid berekent het effect van de assumpties die we in het scenario verwerken, evenwel zonder een uitspraak te doen over de waarschijnlijkheid van het resultaat. Het zijn dus geen prognoses of voorspellingen in de gangbare zin van het woord. In het IMPACT-scenario dat we naar voor schuiven, proberen we uiteraard wel redelijke en ‘plausibele’ assumpties te verwerken over de factoren die de werkzaamheid aandrijven, zodat het projectieresultaat op een betekenisvolle manier geïnterpreteerd kan worden en op een zinvolle manier geconfronteerd kan worden met beleidsdoelstellingen en andere projecties.
Andere interessante thema's
Conjunctuur en trendmonitoring
Hoe staat de Vlaamse arbeidsmarkt ervoor op vlak van werkzaamheid, werkloosheid, tewerkstelling, vacatures en krapte?
Potentiële werkzaamheidsgraad
Welke werkzaamheidsgraad kunnen we bereiken als we de 'makkelijkste' groepen van arbeidsreserve aan de slag krijgen?