Trends en toekomstbeeld
Als draaischijf voor arbeidsmarktkennis is arbeidsmarktmonitoring een van de kernopdrachten van het Steunpunt Werk. Monitoring houdt in dat we historische cijfers gestructureerd aanbieden en van de nodige methodologische duiding en inhoudelijke interpretatie voorzien. Deze historische cijfers handelen vooral over de eerste zeven onderzoeksthema’s die we op de themapagina oplijsten. Het gaat daarbij doorgaans over jaarcijfers: cijferreeksen die volledige kalenderjaren bestrijken. Een vaste set aan kernindicatoren van de arbeidsmarkt volgen we nog meer op de voet op: dat is onze trendmonitoring. Naast het retrospectief monitoren van de arbeidsmarkt is het Steunpunt Werk ook bezig met prospectief arbeidsmarktonderzoek: projecties of ramingen van hoe de vraag- en aanbodzijde van arbeidsmarkt in de toekomst zouden kunnen evolueren. Beide tijdsperspectieven, terug- en vooruitblik, leveren cijfers op die we verwerken in onze ondersteunende en oriënterende rol ten aanzien van het Vlaamse arbeidsmarktbeleid.
Sarah Vansteenkiste
Kortetermijnopvolging van de arbeidsmarkt: kwartaalberichten en trendindicatoren
Naast de monitoring van jaarcijfers volgen we een reeks kernindicatoren van de Vlaamse arbeidsmarkt ook meer op de voet op, via het dashboard Trendindicatoren en onze kwartaalberichten. Het “Kwartaalbericht Vlaamse arbeidsmarkt” publiceren we sinds juni 2016 viermaal per jaar. In deze publicatiereeks bespreken we de laatst beschikbare cijfers voor de belangrijkste indicatoren op het vlak van werkzaamheid, werkloosheid, (sectorale) tewerkstelling en de vacaturemarkt. De cijfers zelf kan je raadplegen in het interactieve dashboard "Trendindicatoren Vlaamse arbeidsmarkt". In dit dashboard houden we de vinger nog meer aan de pols: we voorzien de trendindicatoren uit het kwartaalbericht om de zes weken van een update. In het dashboard Provinciale trendindicatoren kan je dan weer de laatste cijfers tot op provinciaal niveau raadplegen.
Prospectieve producten van het Steunpunt Werk
Het Steunpunt Werk heeft de afgelopen tien jaar geïnvesteerd in de ontwikkeling van een aantal prospectieve cijferproducten. We geven een kort overzicht:
- De projecties van de bevolking op arbeidsleeftijd, gebaseerd op de Bevolkingsvooruitzichten van het Federaal Planbureau, geven aan hoeveel personen op arbeidsleeftijd (20 tot 64 jaar) we in de toekomst mogen verwachten. Voor de arbeidsmarkt en het arbeidsmarktbeleid is de omvang van de bevolking op arbeidsleeftijd een essentieel cijfer, omdat het uitdrukt hoe groot het potentiële aanbod van beroepsactieve personen (werkenden of werklozen) in een bepaald jaar zal zijn.
- Deze demografische vooruitzichten vormen een van de bronnen voor onze werkzaamheidsprojecties, waarin we de toekomstige evolutie van de werkzaamheidsgraad op middellange termijn (tot en met 2032) projecteren, op basis van een reeks scenario’s. Deze projecties leveren een indicatie op van hoe realistisch en haalbaar de geformuleerde Vlaamse en Belgische werkzaamheidsdoelstellingen zijn.
- Naast projecties van de werkzaamheidsgraad leveren deze werkzaamheidsprojecties ook ramingen op van een afgeleide indicator: de vervangingsvraag 55+. De vervangingsvraag 55+ geeft de netto-uitstroom van 55-plussers uit de werkende bevolking weer in een bepaalde periode. De omvang van deze groep (definitieve) uitstromers uit de arbeidsmarkt is een van de cruciaal determinanten van hoe het arbeidsaanbod in de nabije toekomst zal evolueren.
- De vervangingsvraag figureert ook in onze sectorprojecties, zij het op een bredere manier ingevuld, als de totale aan uitstroom gekoppelde arbeidsvraag (dus niet enkel 55+). Met het sectorprojectiemodel, en in de bijhorende interactieve toepassing, trachten we een beeld te schetsen van de toekomstige aanwervingsbehoefte en vergrijzing in de verschillende sectoren en paritaire comités. Voor het beleid en de sectoren zelf levert dit waardevolle informatie op over mogelijke mismatches tussen de behoefte aan personeel en het te verwachten aanbod aan arbeidskrachten binnen de sector in kwestie.
- Met onze beroepenprojecties willen we zicht bieden op evoluties aan de vraagzijde van de arbeidsmarkt. We maken inschattingen van hoe de toekomstige aanwervingsbehoefte naar de verschillende beroepen in Vlaanderen de komende jaren kan evolueren. We maken hierbij een onderscheid tussen de vervangingsvraag, dit is aanwervingsbehoefte die ontstaat doordat werknemers vertrekken uit hun huidige job richting een ander beroep, niet-beroepsactiviteit of werkloosheid, en de uitbreidingsvraag, dit is de aanwervingsbehoefte die ontstaat door de eventuele groei van het beroep in kwestie.
Projecties in de pijplijn: naar een geïntegreerd arbeidsmarktmodel
Behalve de reeds ontwikkelde projectiemodellen, aan de hand waarvan we periodiek nieuwe projecties genereren en bespreken, werkt het Steunpunt Werk ook aan nieuwe projecties.
Van onze schoolverlaterprojecties hebben we al de eerste resultaten, maar we blijven verder sleutelen aan de methodologie om tot meer robuuste projecties te komen. Met deze projecties schatten we de toekomstige arbeidsmarktinstroom van schoolverlaters per studieniveau of per studierichting. Schoolverlaters stromen de arbeidsmarkt in en vormen numeriek een belangrijk segment van het arbeidsaanbod. We besteden in deze projecties extra aandacht aan de evolutie van sterk gegeerde profielen, zoals schoolverlaters met STEM-vaardigheden of zorgkwalificaties.
Naast schoolverlaters maken ook werklozen deel uit van het (potentiële) arbeidsaanbod. We exploreren daarom tevens verschillende pistes om de toekomstige werkloosheid te projecteren, zowel qua omvang als qua profielkenmerken van werklozen. Ter voorbereiding van deze projecties bestuderen we momenteel verschillende conceptuele, methodologische en data-technische vraagstukken.
Deze instroomprojecties zullen, samen met onder andere de sectorprojecties, beroepenprojecties en nog te ontwikkelen andere bronnen, een plaats krijgen binnen het geïntegreerd arbeidsmarktprojectiemodel van het Steunpunt Werk. Met dit overkoepelende, geïntegreerde arbeidsmarktmodel ambiëren we een zicht te krijgen op toekomstige evoluties aan zowel de vraag- als de aanbodzijde van de arbeidsmarkt, en op de mate van match of mismatch tussen beide. Het model zal ontwikkeld worden op drie niveaus: we starten op het niveau van de sectoren, stappen over op beroepen en tot slot koppelen we hier competenties aan. Deze finale stap vormen dan de eigenlijke competentieprognoses.
Andere interessante thema's
Arbeidsmarktpositie
Wie begeeft zich wel of niet op de arbeidsmarkt?
Jobs en vacatures
Wat is de vraag naar arbeid?