Levenslang leren
Levenslang leren en een cultuur van permanente vorming zijn al jaren kernwoorden in het arbeidsmarktbeleid. Ook de huidige Vlaamse Regering (2024-2029) bevestigt in het regeerakkoord het belang van levenslang leren en competentieontwikkeling voor een wendbare en competitieve arbeidsmarkt. Statistieken rond de opleidingsinspanningen van individuen en bedrijven vormen een nuttige methode om te monitoren hoe het staat met onze leercultuur, om bestaand beleid te evalueren en toekomstig beleid te informeren. Daarom bieden onze monitoring en inhoudelijke analyses van verschillende aspecten van levenslang leren een zicht op de stand van en de evolutie naar een lerende samenleving. Bovendien levert het Steunpunt Werk ook heel wat input, van cijfermateriaal tot inzichten, aan verschillende projecten en schrijven we mee aan beleidsadviezen die betrekking hebben op het thema levenslang leren. Illustrerend hiervoor zijn onze ondersteuning van het Partnerschap Levenslang Leren, onze deelname aan de projectteams van de OESO skills strategieën in Vlaanderen, en onze coördinator van het Steunpunt Werk, prof. dr. Sarah Vansteenkiste, die deel uitmaakte van de arbeidsmarktexpertengroep van de Vlaams minister van Werk in de vorige Regering (2019-2024) en bijdroeg aan de ontwikkeling van het eerste en tweede arbeidsmarktadvies voor de relance van de arbeidsmarkt.
In 2022 werd door het Departement Werk, Economie, Wetenschap, Innovatie en Sociale Economie (WEWIS) en het Departement Onderwijs en Vorming een eerste dashboard 'Levenslang Leren' ontwikkeld. In 2023 werkten onderzoekers van Idea Consult en Steunpunt Werk coördinator Sarah Vansteenkiste een roadmap uit om het dashboard verder te ontwikkelen tot een ambitieus instrument dat zowel de deelname aan levenslang leren meet als de bredere maatschappelijke impact ervan.

Sarah Vansteenkiste
Naar een performant opleidingsaanbod, versterkt door competentieprognoses
Met de huidige mismatch tussen vraag en aanbod op onze arbeidsmarkt is levenslang leren vandaag niet langer een optie, maar een noodzaak voor ieders loopbaan. De huidige en toekomstige maatschappelijke transities, zoals technologische veranderingen, de digitalisering en de klimaattransities, versterken de nood aan andere, nieuwe vaardigheden en competenties van individuen. Daarnaast is levenslang leren ook cruciaal op het vlak van persoonlijke ontwikkeling en het voldoende kunnen participeren aan de samenleving. Om die reden wijdden we in december 2021 een editie van Over.Werk, Tijdschrift van het Steunpunt Werk, aan de thematiek van levenslang leren. De themakatern omvat dertien onderzoeks- en beleidsbijdragen.
Minister van Werk, Zuhal Demir, wilt inzetten op een opleidingsaanbod dat Vlaanderen in staat stelt om mismatches weg te werken en burgers en bedrijven in staat stelt zich te kunnen blijven aanpassen aan de evoluerende arbeidsmarkt. Competentieprognoses treden op als hoeksteen in het beleid van de Minister door huidige en toekomstige competentienoden aan het licht te brengen. Het Steunpunt Werk ontwikkelt dergelijke competentieprognoses (of Geïntegreerde Arbeidsmarktprojecties, zoals wij ze noemen) om verschillende actoren te informeren en ondersteunen. Zo kunnen bedrijven, opleidingsverstrekkers en individuen meer geïnformeerde keuzes maken die aansluiten bij de noden op de arbeidsmarkt.
Monitoringsrapporten Levenslang Leren: is er sprake van een leercultuur in Vlaanderen?
Om de omslag naar een lerende samenleving te realiseren, is het meten, monitoren en analyseren van opleidingsinspanningen cruciaal. Deze opleidingsinspanningen hebben zowel betrekking op individuen als bedrijven, oftewel de respectievelijke aanbod- en vraagzijde. Er zijn verschillende databronnen waarop we ons kunnen baseren om de leercultuur in Vlaanderen, België en Europa in beeld te brengen.
In samenwerking met het Departement Werk, Economie, Wetenschap, Innovatie en Sociale Economie (WEWIS) publiceren we sinds 2020 in principe jaarlijks een nieuw monitoringsrapport m.b.t. de opleidingsdeelname van individuen en de opleidingsinspanningen van werkgevers in Vlaanderen. In elk rapport analyseren we steeds meerdere bronnen waarvan de data recent vernieuwd zijn. We brengen een nieuw rapport uit wanneer we meerdere bronnen van een update kunnen voorzien. Elke bron heeft immers haar specifieke invalshoek, en het is pas door het combineren van deze inzichten dat we een meer diverse en diepgaande kijk kunnen geven op de opleidingsinspanningen in Vlaanderen. Met onze monitoringsrapporten over levenslang leren zijn we in staat om een voldoende rijk en genuanceerd beeld te creëren van de verschillende facetten van opleidingsinspanningen aan werkgevers- en individuele zijde, met alle bijhorende drempels, motivaties, pijn- en leerpunten. Deze bereidheid tot leren, motivaties en obstakels vormen het derde onderzoeksthema binnen levenslang leren.
Monitoringsrapport Levenslang Leren
In 2024 lanceerden we de derde versie van het rapport levenslang leren, waarin we een uitgebreide monitoring brachten op basis van vier bronnen. Naast inhoudelijke analyses op basis van de Enquête naar de Arbeidskrachten (EAK) en de Labour Force Survey (LFS), de Adult Education Survey (AES) en de European Company Survey (ECS), biedt het rapport ook een uitgebreide methodologische duiding bij de verschillende bronnen. In een apart hoofdstuk worden de verschillen en gelijkenissen tussen de surveys besproken. Vorige edities van het monitoringsrapport, uit 2020 en 2021, alsook een Over.Werk-artikel in 2022 waarin we opleidingsdeelname aan de hand van EAK analyseren, zijn ook raadpleegbaar op onze website.
Subthema's levenslang leren
Opleidingsdeelname individuen
Wie neemt deel aan opleiding? Welke opleidingsdeelname en -kloven zijn er?
Opleidingsinspanningen werkgevers
Welke opleidingsinspanningen doen werkgevers? Welke kwetsbare werkgevers en sectoren zijn er?
Motivatie en drempels om te leren
Wat is de opleidingsbereidheid? Welke drempels of drijfveren zijn er om te leren?