Personen met een migratieachtergrond
Het is een bekend gegeven dat personen met een migratieachtergrond het moeilijker hebben op de Vlaamse arbeidsmarkt. In vergelijking met personen zonder migratieachtergrond zijn zij minder vaak aan het werk en worden ze vaker met werkloosheid geconfronteerd. Vanuit een streven naar een inclusieve arbeidsmarkt en een ruimere inzet van het beschikbare arbeidspotentieel, is het verbeteren van hun arbeidsmarktpositie van primordiaal belang. Het Steunpunt Werk volgt de arbeidsmarktsituatie van personen met een migratieachtergrond daarom van nabij op.
Sarah Vansteenkiste
Waarom geen talent mag verloren gaan
Het belang van de integratie van personen met een migratieachtergrond op de arbeidsmarkt neemt toe. Uit de Enquête naar de Arbeidskrachten (EAK) blijkt dat het aandeel personen met een niet-EU27-migratieachtergrond de afgelopen decennia bij de 15-tot 64-jarigen gestegen is van 5,9% in 2010 naar 10,1% in 2023. Mensen met een migratieachtergrond worden hier gedefinieerd als mensen geboren buiten EU-27. Merk op dat er met deze definitie geen rekening wordt gehouden met de ouders maar enkel met het geboorteland van de personen in kwestie. Deze groep wordt met andere woorden stelselmatig belangrijker op de Vlaamse arbeidsmarkt.
De Vlaamse arbeidsmarkt wordt gekenmerkt door een grote diversiteit. Er is echter ook een grote verscheidenheid in arbeidsdeelname. In 2023 is 63,4% van de personen geboren buiten EU-27 aan het werk. De werkzaamheidsgraad van wie geboren is buiten EU-27 ligt opmerkelijk lager dan die van andere groepen, ook dan die van de groep personen geboren binnen de EU-27 (76,3%), die ongeveer op hetzelfde niveau zitten als in België geboren personen (78,6%). De tewerkstelling van personen met een migratieachtergrond is conjunctuurgevoeliger doordat ze vaker in sectoren werken die als eerste getroffen worden bij een crisis. Ook de COVID-19-crisis trof deze groep hard. De werkzaamheidsgraad bij de personen geboren buiten EU-27 daalde meer dan gemiddeld, met een afname van respectievelijk 2,8 procentpunt in 2020, het eerste jaar van COVID-19, ten opzichte van 2019. Hierdoor nam de werkzaamheidskloof van deze groep ten opzichte van het gemiddelde toe van 13,4 tot 15,5 procentpunt. In 2021 bleef deze kloof nagenoeg ongewijzigd (15,4 ppt). Echter, zowel in 2022 als 2023 werd de kloof weer wat kleiner (respectievelijk 14,1 ppt en 13,4 ppt) onder invloed van de stijgende werkzaamheidsgraad van personen geboren buiten EU-27 van 59,8% in 2021 naar 62,7% in 2022 en 63,4% in 2023. De werkzaamheidsgraad bevindt zich zo opnieuw boven het pre-covid-niveau. Hoewel de werkzaamheidsgraad van personen geboren buiten de EU-27 nog relatief ver beneden de werkzaamheidsgraad van personen zowel geboren in België als geboren in de EU-27 blijft, bereikt het wel het hoogste niveau sinds de start van de meting.
Het aandeel niet-beroepsactieven is hoger dan gemiddeld bij personen met een migratieachtergrond, maar het is vooral de werkloosheidsgraad die uitzonderlijk hoog is bij deze groep. In 2023 ligt de werkloosheidsgraad van personen geboren buiten de EU ongeveer 2,5 keer hoger dan bij de personen geboren in België: zo bedraagt de werkloosheidsgraad van wie in België werd geboren 2,9% terwijl deze bij niet-EU-27’ers oploopt tot 7,1%, oftewel een kloof van 4,2 procentpunt. Een jaar eerder was de kloof wel groter, namelijk 6 procentpunt. De niet-EU-27'ers zagen hun werkloosheidsgraad op een jaar tijd namelijk flink dalen, van 8,6% naar 7,1% terwijl de personen geboren in België een lichte toename kenden van 2,6% naar 2,9%. In vergelijking met personen geboren in EU-27 (4,2%) is er nog een kloof (2,9 ppt). Maar ook hier is de kloof verkleind (4,6 ppt in 2022), als gevolg van de dalende werkloosheidsgraad van personen geboren buiten de EU.
In de toepassing 'Vlaanderen binnen Europa' kunnen cijfers voor Vlaanderen vergeleken worden met deze van de andere Belgische gewesten en van alle lidstaten op basis van de bronnen EAK en LFS. Naast geboorteland zijn er ook data beschikbaar over nationaliteit. In een andere toepassing, 'Arbeidsmarktpositie (ILO)', tonen we de aantallen voor de drie socio-economische posities (werkenden, werklozen en niet-beroepsactieven) volgens de definitie van het Internationaal Arbeidsbureau (ILO). De totale bevolking kan hier ook opgedeeld worden naar geboorteland en nationaliteit. Wie meer uitleg bij de cijfers wilt, kan ook altijd terecht in ons jaarlijks Trendrapport waarin we samen met het Departement Werk en Sociale Economie rapporteren over de positie van onder andere personen met een migratieachtergrond op de Vlaamse arbeidsmarkt.
Sinds de integratie van administratieve gegevens over de migratieachtergrond van de bevolking in het Datawarehouse Arbeidsmarkt en Sociale Bescherming (AM&SB) bij de Kruispuntbank Sociale Zekerheid (KSZ) in 2012 hebben we de beroepsbevolking in de Vlaamse Arbeidsrekening (VAR) verrijkt met nationaliteits- en migratieachtergrondgegevens. In deze bron
wordt de migratieachtergrond van een persoon bepaald door vier criteria: de
huidige nationaliteit, de eerst gekende nationaliteit, de eerst gekende
nationaliteit van de vader en de eerst gekende nationaliteit van de moeder.
Wanneer de nationaliteit in minstens één van deze vier gevallen niet-Belgisch
is, dan wordt deze persoon beschouwd als iemand met een buitenlandse
migratieachtergrond. Onze VAR-cijferreeksen bevatten bevolkingsaantallen naar
socio-economische positie en activiteits-, werkzaamheids- en
werkloosheidsgraden opgesplitst naar nationaliteit en migratieachtergrond. Deze
gegevens zijn tot op gemeentelijk niveau raadpleegbaar.
Kansen creëren voor iedereen
Naast conjunctuurgevoeligheid zijn er nog veel andere redenen waarom personen met een migratieachtergrond een lagere arbeidsdeelname hebben dan gemiddeld. We zoomen in verschillende van onze eigen studies in op de hindernissen die zij ervaren bij het toetreden tot de arbeidsmarkt. We hebben daarbij ook specifieke aandacht voor de positie van vrouwen binnen deze deelpopulatie.
Uit onze studies blijkt dat de hindernissen die personen met een migratieachtergrond ervaren veel ruimer gaan dan financiële barrières alleen (zoals de inactiviteitsval), en zich kunnen situeren op het snijvlak van verschillende beleidsdomeinen en zo vaak een beleidsoverschrijdende aanpak vragen. Voldoende inzetten op (lokale) samenwerking met partners die dicht bij de personen in kwestie staan en het terrein goed kennen, is dan ook belangrijk. Tegelijk is er ook nood aan een voldoende creativiteit qua aanpak. Traditionele activeringsmaatregelen en -strategieën zijn immers niet zomaar toepasbaar op een groep met heel andere kenmerken. Onderstaande rapporten gaan dieper op deze thematiek in.
Andere interessante thema's
Kwetsbare groepen
Hoe positioneren kwetsbare groepen zich op de arbeidsmarkt?
Arbeidsreserve
Waar vinden we nog arbeidskrachten?